ایجاد ساختار منسجم برای شبکه سازی فعالان حوزه علم و فناوری کشور

ایران فناور در دولت آینده؛ (13)

جزء سرآمدان علمی دانشگاه بر ایجاد ساختاری منسجم برای شبکه سازی فعالان حوزه علم و فناوری کشور به صورت موضوع محور تاکید کرد و گفت: این موضوع در دولت جدید منجر به هم افزایی برای رفع مشکلات و چالش های پیش رو خواهد شد.

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در کشورمان(دولت چهاردهم) در پی بروز سانحه برای بالگرد آیت الله سیدابراهیم رییسی رییس جمهور شهید وهییت همراه ایشان و بر اساس قانون اساسی، هشتم تیر 1403 برگزار خواهد شد تا از بین 6 نامزد تعیین صلاحیت شده یکی به عنوان رییس جمهور جدید انتخاب شود.

با توجه به انتخابات پیش رو و آنچه نامزد های ریاست جمهوری و منتخب آینده مردم باید در حوزه علم و فناوری مد نظر داشته و مطالبات این حوزه را در اولویت برنامه های کاری خود قرار دهند را با شهاب شریعتی عضو هییت علمی گروه شیمی، متخصص شیمی تجزیه، استادتمام و جزء سرآمدان علمی دانشگاه آزاد اسلامی در میان گذاشتیم و مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور را از رییس جمهور جدید جویا شدیم.

گفت وگوی خبرنگار آنا با عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت  را در ادامه خواهیم خواند.

آنا: نامزد های ریاست جمهوری باید در حوزه علم و فناوری کشور چه برنامه هایی را در اولویت خود قرار دهند؟

شریعتی: حمایت بیشتر از فعالیت های علمی، فناورانه و نوآورانه به عنوان محرک اصلی توسعه اقتصادی کشور،  افزایش سهم بخش تحقیق و پژوهش از تولید ناخالص داخلی، برنامه ریزی برای افزایش اثرگذاری نخبگان در مراجع تصمیم ساز کشور و تسهیل به کارگیری نخبگان در سازمان ها، ایجاد سیاست های تشویقی و حمایتی در راستای جلوگیری از خروج نخبگان علمی و صنعتی، اندیشمندان و فارغ التحصیلان دانشگاهی و بازگرداندن جریان نخبگی به داخل کشور و برنامه ریزی برای تغییر و اصلاح شیوه آموزش پیش از دبستان از شیوه سنتی به آموزش های مهارت محور و پرورش خلاقیت و نگاه مسیله محور در دانش آموزان ازجلمه برنامه هایی هستند که باید نامزد های ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری کشور در اولویت خود قرار دهند.

برنامه ریزی و انجام اقدامات اجرایی جهت تغییر رویکرد دانشگاه ها به سمت دانشگاه های مولد علم، فناوری و نوآوری، نگاه حمایتی و همه جانبه به همه اجزای فعال در آموزش عالی کشور اعم از بخش دولتی و خصوصی و تخصیص مناسب امکانات و ظرفیت ها به همه فعالان این حوزه، ایجاد تحول در اشتغالزایی فارغ التحصیلان دانشگاهی، ارتقای کیفیت عرضه و دسترسی به سرویس های شبکه ملی اطلاعات و افزایش مرتبه ایران در جهان و منطقه.، برخورداری مستمر از نظرات اندیشمندان و دانشمندان حوزه های مختلف علمی و فناوری کشور جهت رفع مشکلات و چالش های موجود و فراروی کشور فارغ از جناح بندی های سیاسی و برنامه ریزی برای توجه ویژه به علوم پایه به عنوان زیربنای سایر علوم از دیگر برنامه هایی است که نامزد های ریاست جمهوری باید در اولویت برنامه های خود قرار دهند.

شناسایی چالش ها و ابرچالش های موجود در کشور در حوزه های تخصصی مختلف اثرگذار بر جامعه اعم از مسایل فرهنگی، اجتماعی، سرزمینی، تغییر اقلیم، خشکسالی، دفاعی، امنیت غذایی، انرژی، محیط زیست، کشاورزی و منابع طبیعی و… و هدایت برنامه های علمی و فناورانه دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری برای رفع این موارد، برنامه ریزی مناسب در راستای افزایش برونداد علمی و نیز افزایش اثرگذاری اجتماعی فعالیت نهاد های علمی و فناورانه، سیاست گذاری برای بهبود جایگاه ایران در رتبه بندی های علمی، فناورانه و نوآورانه در جهان و اهمیت دهی به فناوری های نوظهور و آینده نگر نیز می تواند از اولویت های نامزد های ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری کشور باشد.

آنا: سیر رشد علمی کشور را از ابتدای انقلاب تاکنون چگونه ارزیابی می کنید و در ادامه چه مولفه هایی باید مدنظر مسیولان قرار گیرد تا این رشد متوقف نشود؟

شریعتی: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران روند پرشتابی را در راستای دستیابی به علوم و دانش نوین آغاز کرده است. در برخی فناوری های راهبردی مانند سلول های بنیادی، فناوری نانو، زیست فناوری، انرژی های نو، فناوری میکروالکترونیک، هوافضا و… سرمایه گذاری های جدی انجام و پیشرفت های خوبی در این علوم حاصل شده، امروزه ایران در برخی از این موارد جزء کشور های پیشرو بوده به نحوی که بر اساس گزارش موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) ایران به رتبه 17 دنیا در سال 1401 و 16 دنیا در سال 1402 دست یافته است.

با وجود اینکه در سالیان گذشته تولید علم به عنوان مهم ترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته؛ اما افزایش حمایت از فعالیت های پژوهشی و فناورانه، انجام فعالیت های بین المللی علمی و مشترک با سایر کشورها، بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور و افزایش اثربخشی اقتصادی و اجتماعی دانشگاه ها ازجمله مواردی هستند که لازم است مورد توجه دولت چهاردهم قرار گیرند.

آنا: گستره علمی در استان های کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

شریعتی: در هر استان و منطقه با توجه به عوامل انسانی، شرایط و امکانات بالقوه و بالفعل منابع طبیعی و انسانی و آمایش سرزمینی، رسالت ویژه ای متناسب با آن تعریف شده است. توسعه دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه های تابعه وزارت عتف، دانشگاه آزاد اسلامی، پارک های علم و فناوری، مراکز رشد و سایر نهاد های علمی- فناوری در استان های مختلف کشور منجر به نقش پررنگ شهر ها و استان های مختلف در تولیدات علمی و فناوری کشور شده است.

با این حال تمرکززدایی از تجمیع امکانات و بودجه ها در پایتخت و توزیع متناسب آن در استان های مختلف، تصمیم سازی علمی و فارغ از جناح بندی های سیاسی در شهر ها و استان ها، توجه به توانمندی نخبگان و محققین داخلی و توجه ویژه به قشر جوان و باتجربه در کنار هم می تواند منجر به غنی تر شدن برونداد های علمی-فناورانه استان های مختلف شود.

آنا: مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رییس جمهور جدید را چه می دانید؟

شریعتی: حمایت بیشتر از محققان کشور به ویژه در شرایط کنونی که افزایش بی رویه نرخ ارز باعث رشد چشمگیر هزینه های تحقیقاتی پروژه های مختلف شده که تقبل این هزینه ها از توان محققان خارج بوده و نیازمند برخورداری از حمایت های دولتی و سازمانی ویژه است. ضرورت برنامه ریزی برای تجمیع و هدفمندسازی پژوهش ها در راستای رفع چالش ها و ابرچالش های موجود ملی و منطقه ای، ایجاد ضوابط و قوانین انگیزشی/تشویقی برای محققان کشور در راستای انجام پژوهش های کاربردی و اثرگذار بر جامعه، رفع دغدغه های معیشتی محققان و فعالان عرصه علم و فناوری با برنامه ریزی مناسب و توجه ویژه به قشر جوان و تحصیل کرده و رفع دغدغه های اشتغال آنان ازجمله مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رییس جمهور جدید است.

جلوگیری از تبعیض و نابرابری در تخصیص امکانات و ظرفیت های علمی-تحقیقاتی، افزایش سرعت در روند توسعه کسب وکار های دانش بنیان و رفع چالش های موجود و دغدغه های پیش روی فعالان کسب وکار های دانش محور، ایجاد ساختاری منسجم برای شبکه سازی فعالان حوزه علم و فناوری کشور به صورت موضوع محور به نحوی که اکثر محققان و فعالان حوزه های تخصصی مرتبط در کشور در آن شبکه باهم در ارتباط بوده که این موضوع منجر به هم افزایی برای رفع مشکلات و چالش های پیش رو خواهد شد.

آنا: ضعف و قوت های حوزه علم و فناوری کشور چیست؟

شریعتی: کشور در حوزه های مختلف علمی اعم از هسته ای، نانوفناوری، بیولوژیکی، فناوری، شیمی، فضایی، پزشکی و… به پیشرفت ها و دستاورد های بسیاری رسیده و آمار انتشارات علمی ایران در سال های اخیر موید تعدد پژوهش های علمی انتشار یافته، اکنون تبدیل این تولیدات علمی به محصول و فناوری و توسعه ارتباط با صنعت ازجمله مواردی بوده که باید تقویت شود.

یکی از مواردی که لازم است در این باره چاره اندیشی شود، مهاجرت یا خروج بسیاری از افراد تحصیلکرده، رتبه های برتر کشوری و حتی صنعتگران و هنرمندان بنا به دلایل مختلف به خارج از کشور بوده که این موضوع باعث هدررفت بخشی از سرمایه های انسانی کشور می شود و ضرورت اتخاذ تصمیمات لازم برای رفع دغدغه های موجود و معکوس کردن جریان خروج نخبگان از خارج به داخل کشور را می طلبد.

به نظر می رسد باید به توسعه آموزش های مهارتی یا مهارت محور و فرهنگ سازی در بخش علم و فناوری و نیز رفع موانع شرکت های دانش بنیان و واحد های فناور برای اجرایی سازی تبدیل ایده به محصول تلاش و توجه بیشتری جلب شود.