نیروی هوایی چگونه در هشتم آنلاین خرمشهر را نجات داد – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری آنلاین، گروه فرهنگ و ادب _ صادق وفایی: کتاب «تکاوران دریایی در خرمشهر» نوشته سیدقاسم یاحسینی سال 1394 توسط انتشارات سوره آنلاین منتشر شد و در حال حاضر با چاپ چهارم در بازار نشر حضور دارد. این کتاب دربرگیرنده خاطرات زندگی ناخداهوشنگ صمدی فرمانده گردان تکاوران نیروی دریایی مدافع خرمشهر است که 34 روز در این شهر مقاومت کردند تا در نهایت شهر سقوط کرده و به چنگ نیروهای اشغالگر بعثی افتاد.

اولین قسمت بررسی و مرور کتاب «تکاوران دریایی در خرمشهر» که چندی پیش منتشر شد، به مرور خاطرات ناخداصمدی از ابتدای زندگی وی تا روزهای ششم و هفتم جنگ تحمیلی اختصاص داشت. در این قسمت چگونگی آماده شدن گردان یکم تکاوران نیروی دریایی به خرمشهر و شروع مقاومت و درگیری سنگین شان با دشمن بعثی از پیش نگاه مخاطب گذشت.

دومین قسمت مرور کتاب مورد اشاره، درباره خاطرات ناخداصمدی از روز هشتم آنلاین تا پایان مقاومت 34 روزه خرمشهر و سقوط شهر است.

قسمت اول این مطلب در پیوند زیر قابل دسترسی و مطالعه است:

* «وقتی تکاوران دریایی جان محمد جهان آرا را نجات دادند/ناخدای بازنشسته ای که برگشت و از خرمشهر دفاع کرد»

در ادامه مشروح قسمت دوم مرور و بررسی این کتاب را می خوانیم؛

* روز هشتم و حماسه نیروی هوایی در جلوگیری از سقوط شهر

ناخداصمدی روایت می کند در روزهای اول درگیری در خرمشهر، نیروهای مدافع غذا را سوار وانت، و به خط مقدم درگیری منتقل می کردند. او می گوید تا پیش از روز هشتم جنگ، مقاومت در شب بی فایده بود چون ایرانی ها پوشش آتش و توپخانه نداشتند و به ناچار عقب نشینی می کردند. دشمن هم تا آن مقطع در سه چهار کیلومتری آبادان مستقر شد.

در هشتمین روز آنلاین بود که ناخداصمدی با تماس همرزمانش خود را به پلیس راه خرمشهر رساند و با دوربین دشت مقابل را دیده و وحشت کرد. او می گوید در منظره مقابلش، بیش از 300 تانک و نفربر در جاده خرمشهر به سمت اهواز در حرکت بودند. صمدی به سرعت خود را به ستاد عملیات جنوب در آبادان رساند و گفت «همین الان از نیروی هوایی کمک بخواهید! اگر همین الان از نیروی هوایی به ما کمک نرسد امشب همه از بین رفته ایم و خرمشهر و شاید هم آبادان سقوط کند.» با برقراری تماس با تهران و ستاد نیروی هوایی، حدود ساعت 16:30 بود که صدای غرش فانتوم های نیروی هوایی از روی سر مدافعان شنیده شد. با عبور 5 فروند فانتوم F4 از روی مواضع خودی، هواپیماها به آرایش تانک های عراقی حمله برده و بمباران سنگینی انجام دادند. ناخداصمدی می گوید: «خلبان های ما چنان هواپیماهایشان را پایین گرفته بودند که می ترسیدم به تانک های دشمن بخورند!» (صفحه 168)

تا پایان روز هشتم، 4 سورتی پرواز 5 فروندی انجام شد و 20 هواپیمای خودی، با بمباران سنگین تانک های عراقی باعث فرار آن ها و نجات حتمی خرمشهر شدند. صمدی نیز به نیروهایش دستور داد تانک های در حال فرار را تعقیب و شکار کنند. روایت او از آن لحظات این است که نیروهای دشمن چندبرابر مدافعان و گردان تکاوران، تانک و نفربر داشتند.

* حمله شبانه به ستاد فرماندهی لشکر سه زرهی دشمن

با رسیدن روز نهم، نیروهای زرهی و پیاده عراقی، به مرور نه تنها از پل نو گذشتند و وارد خرمشهر شدند، بلکه موفق شدند خود را به محلات و نقاط مختلف شهر برسانند. در همان روز بود که نیروهای بعثی وارد خیابان معروف چهل متری شدند. طی روزهای اول درگیری، صمدی از بوشهر درخواست 200 قبضه RPG7 کرده بود که این تسلیحات روز نهم یا دهم آنلاین به خرمشهر رسیدند. ناخداصمدی می گوید «از روزهای نهم و دهم آنلاین جبهه خرمشهر ناگهان آرام شد. چون نیروهای زمینی و هوانیروز و سپاه پاسداران موفق شده بودند جلوی پیشروی عراقی ها را در مناطقی چون دشت آزادگان و سوسنگرد بگیرند و حتی آن ها را تا پشت مرزهای خودشان عقب برانند. مردم سوسنگرد با همکاری هوانیروز در هشتم آنلاین دشمن را از شهر خود بیرون راندند.» (صفحه 175)

صمدی روز دوازدهم آنلاین، را یکی از خون بارترین روزها برای گردان تکاوران می خوانَد. چون شش تا هفت شهید دادند. با این حال، نیروهای عراقی که تا حوالی بندرگاه خرمشهر پیش آمده بودند، ناچار به عقب نشینی تا پل نو شدند. در آن روز همچنین ترکش یک خمپاره، زیر چشم چپ ناخداصمدی را شکافت. چند روز بعد نیز ترکشی دیگر، ماهیچه پایش را جراحت دادمقر ستاد فرماندهی لشکر سه زرهی عراق، بالای سد عرایض و پشت پل نو بود که به شکل خاکریزهای دایره شکل تاسیس شده بود. فرماندهان گردان تکاوران پیشنهاد یک حمله شبانه به این ستاد را داشتند که نیروهای سپاه هم برای همکاری در این عملیات، اعلام آمادگی و تمایل کردند. ناخداصمدی نیز از این مساله استقبال کرد. اما می گوید برادران سپاه نتوانستند در این حمله که زمانش شب 13 آنلاین بود، شرکت کنند. تکاورها از شب قبلِ 12 آنلاین، در اطراف گمرک خرمشهر با نیروهای دشمن درگیر بودند و بخش زیادی از گمرک به تصرف طرف مقابل درآمده بود. این درگیری ها یک روز و نیم ادامه داشت و صمدی روز دوازدهم آنلاین، را یکی از خون بارترین روزها برای گردان تکاوران می خوانَد. چون شش تا هفت شهید دادند. با این حال، نیروهای عراقی که تا حوالی بندرگاه خرمشهر پیش آمده بودند، ناچار به عقب نشینی تا پل نو شدند. در آن روز همچنین ترکش یک خمپاره، زیر چشم چپ ناخداصمدی را شکافت. چند روز بعد نیز ترکشی دیگر، ماهیچه پایش را جراحت داد.

به این ترتیب با رسیدن شامگاه 12 آنلاین، حدود 300 تکاور در عملیات حمله به ستاد فرماندهی لشکر سه زرهی شرکت کردند. روایت ناخداصمدی از این حمله این گونه است که نیروهای دشمن در سنگرهای خود خواب بودند و به هیچ وجه انتظار حمله از طرف نیروهای ایرانی را نداشتند. به همین علت شدیدا غافلگیر شده و ضمن ترک منطقه، حدود 4 کیلومتر عقب نشینی کردند.

ناخداصمدی روز 14 آنلاین سیدمجتبی هاشمی و گروهش را به سمت مقر دشمن فرستاد که در نتیجه هاشمی و نیروهایش 2 تریلی غنیمت جنگی آوردند.

* مقاومت شکسته می شود

طی روزهای 15 و 16 و 17 دشمن مقاومت تکاورها و نیروهای مردمی را در جاده خرمشهر به شلمچه، به ویژه پل نو شکست، وارد دروازه خرمشهر شد و تا مسجد نو پیشروی کرد. صمدی می گوید تعداد نیروی زرهی دشمن در آن روز باورکردنی نبود. توپخانه پشتیبان بعثی ها هم امان نیروهای ایرانی را بریده بود. نیروهای دشمن پس از 24 تا 48 ساعت حضور در خرمشهر، با نیروهای تازه نفس تعویض می شدند. در چنین وضعیت و فشار شدیدی، صمدی بارها به ستاد عملیات جنوب فشار آورد برای نجات خرمشهر، نیروی تازه نفس و به خصوص آتش پشتیبانی بفرستند. او در این باره در کتاب خاطراتش می گوید «نمی دانم چرا کسی به تقاضایم گوش نداد. بارها قول دادند.»

با رسیدن روز 18 آنلاین، دشمن در مناطق مختلف خرمشهر پراکنده شده، و فشار اصلی خود را بر پادگان دژ گذاشته بود. 19 آنلاین هم نیروهای عراقی روی رودخانه کارون پل زده و خود را به تلمبه خانه مارد رساندند. تا آن لحظه، جاده اهواز_آبادان به اشغال دشمن درآمده و چندزن پرستار ایرانی نیز اسیر شده بودند.

روز 20 آنلاین، درگیری های شدیدی در محور جاده شلمچه، راه آهن، کشتارگاه و گمرک صورت گرفت. درگیری در کوی طالقانی هم تا شب آن روز ادامه پیدا کرد و نیروهای صمدی موفق شدند هرطور شده دشمن را کمی عقب برانند. صمدی می گوید در آن برهه، هنوز بعضی از مردم در برخی کوچه ها و خانه های خرمشهر زندگی می کردند و نیروهای مدافع بارها از طریق بلندگوی مسجدجامع اعلام کردند «مردم شهر را ترک کنند!» با رسیدن شامگاه 20 آنلاین، نیروهای دشمن با یک لشکر تقویت شده پیشروی رده و بخش دیگری از شهر را اشغال کردند. این پیشروی در روزهای 21 و 22 آنلاین هم ادامه پیدا کرد و فشار بر تکاورها و معدود نیروهای مردمی باقی مانده بیشتر شد. از روز بیستم به بعد، مدافعان خرمشهر فقط با 50 درصد استعداد و تجهیزات به مقاومت مشغول بودند.

23 آنلاین یک گردان تکاور به فرماندهی ناخدا داریوش ضرغامی از منجیل به آبادان رفت و قرار شد جایگزین گردان یکم تکاوران در خرمشهر شود. ناخدا ضرغامی 270 تکاور همراه خود داشت و نیروهایش با بخشی از گردان آسیب دیده یکم تکاوران جابه جا شد. این نیروها برای استراحت به ماهشهر رفتند. اما ناخداصمدی و افسر عملیاتش ناخدا ابوطالب ضربعلیان در خرمشهر ماندند. ناخدا ضرغامی در درگیری های خرمشهر، بر اثر انفجار نارنجک به شدت مجروح شد. او با بدنی مجروح کنار نیروهایش ماند و به مقاومت ادامه داد.

* روز بیست و سوم؛ مدافع چندانی باقی نمانده!

روز 23 آنلاین دشمن به جاده آبادان_ماهشهر رسید و جاده را اشغال کرد. ناخداصمدی می گوید عده ای چون دفاع از شهر را بی فایده می دانستند، خرمشهر را رها کرده و رفتند و شهر دیگر مدافع چندانی نداشت. راوی «تکاوران دریایی در خرمشهر» در این بخش از خاطرات خود، ضمن ابراز تاسف، روایت می کند چندتن از تکاوران نیز در آن مقطع جا زده و صحنه مقاومت را ترک کرده و از خدمت گریختند. تعداد بسیار کم بوده و به قول ناخداصمدی به تعداد انگشتان دست هم نمی رسیده است. او برخی از این تکاوران را، خود اخراج کرد چون وضعیت روحی خرابی داشته و روحیه مدافعان را تضعیف می کردند.

راوی «تکاوران دریایی در خرمشهر» در این بخش از خاطرات خود، ضمن ابراز تاسف، روایت می کند چندتن از تکاوران نیز در آن مقطع جا زده و صحنه مقاومت را ترک کرده و از خدمت گریختند. تعداد بسیار کم بوده و به قول ناخداصمدی به تعداد انگشتان دست هم نمی رسیده است. او برخی از این تکاوران را، خود اخراج کرد چون وضعیت روحی خرابی داشته و روحیه مدافعان را تضعیف می کردندسقوط کامل پادگان دژ خرمشهر نیز اتفاق تلخی است که روز 23 آنلاین رخ داد. گردان یکم تکاوران نیروی دریایی تا آن روز، 38 شهید، 91 مجروح و 8 مفقود یا فراری داشت.

* سرازیرشدن تیپ زرهی و پنج گردان کماندویی عراق به خرمشهر

ناخداصمدی روایت می کند 24 آنلاین حجم آتش دشمن چنان سنگین بود که تردد در خیابان ها و کوچه های خرمشهر ممکن نبود. آن روز اوج درگیری ارتش عراق با نیروهای مدافع ایرانی در خیابان چهل متری بود. در همان روز یک تیپ زرهی به تیپ های هجومی دشمن به خرمشهر افزوده شد. این یگان تیپ شش زرهی بود. با این حال، تکاوران گردان یکم، تعداد 9 تانک و حدود 12 نفربر را با RPG7 هدف قرار داده و منفجر کردند. در نتیجه دشمن ناچار شد دستور تخلیه تانک های خود را از برخی خیابان های خرمشهر صادر کند. در همان روز دشمن به جای نیروهای زرهی، پنج گردان کماندویی وارد خرمشهر کرد و بیش از 20 نفر از تکاوران مدافع، زخمی یا شهید شدند.

* شکار تانک ها ضمن عقب نشینی گام به گام

طی روزهای 25 تا 30 آنلاین تکاورها و نیروهای مردمی به گروه های 3 تا 5 نفره تقسیم شدند و شروع به شکار تانک های دشمن کردند. تا آن مقطع، بخش دیگری از خرمشهر سقوط کرده و به دست دشمن افتاده بود. همچنین جنگ شدیدی در محلات کشتارگاه، راه آهن، بندر گمرک، خیابان چهل متری، اطراف فرمانداری، کوی طالقانی و خیابان کمربندی در جریان بود. در ادامه شرایطی پیش آمد که صمدی تصمیم گرفت پل خرمشهر به آبادان را منفجر کند تا دشمن نتواند به سادگی از پل عبور کرده و خود را به آبادان برساند. اما مقامات ستاد عملیات جنوب، اجازه تخریب پل را ندادند.

طی 5 روز یادشده، دیگر نفرات چندانی بین گروه مدافعان خرمشهر باقی نمانده بود و ایرانی ها گام به گام عقب می نشستند.

* قطع پشتیبانی و خروج زنان و دختران پرستار از شهر

پس از روز 30 آنلاین، عراق به شدت پل خرمشهر را زیر آتش منحنی گرفت تا هیچ تدارکات و مهماتی به مدافعان شهر نرسد. به خاطر مداومت این آتش، پشتیبانی از تکاوران قطع شد و زنان و دختران پرستار و امدادگر که در مسجد جامع حضور داشتند، با اصرار و پافشاری تکاوران، شهر را ترک کردند. به این ترتیب مسجدجامع نیز مانند روزهای اول دفاع، جای امنی برای مدافعان نبود. تکاوران و مدافعان انگشت شمار شهر، طی روزهای اول تا سوم آبان فقط بر خیابان ساحلی خرمشهر تسلط داشتند که این نقطه نیز، زیر آتش شدید دشمن قرار داشت.

* صدور دستور عقب نشینی و ترک خرمشهر

بعدازظهر روز سوم آبان سرهنگ حسین حسنی سعدی با بی سیم به ناخداصمدی دستور داد خرمشهر را تخلیه و به آبادان عقب نشینی کند. ارتباط صمدی با آبادان برای حدود سه روز قطع شده بود و هیچ رفت و آمدی از طریق پل خرمشهر_آبادان صورت نمی گرفت. به این ترتیب این سوال پیش آمد که عقب نشینی چگونه باید انجام شود؟ تعداد تکاوران و مدافعان مردم شهر در آن روز کمتر از 300 تن بود و بنا شد برای عقب نشینی و خروجشان از خرمشهر از قایق هایی که از عقب اعزام می شدند، استفاده شود. ناخدا هوشنگ صمدی با 600 تکاور وارد خرمشهر شده بود و حالا می خواست با دادن 76 شهید و 300 زخمی، شهر را ترک کند. از گردان 270 نفره ناخدا داریوش ضرغامی هم تنها 17 تن به جا مانده بود.

آخرین اقدام ناخداصمدی پیش از ترک خرمشهر تنهامانده، چنین بود: «بی سیم را خرد کردیم، ماشین مان را آتش زدیم و آماده ترک شهر شدیم. من و ناخدا ضربعلیان آخرین نفراتی بودیم که خرمشهر را ترک می کردیم.»ناخداصمدی در کتاب خاطراتش روایت می کند از غروب آفتاب تا حدود ساعت 12 نیمه شب با مدافعان باقی مانده در شهر صحبت کرد تا راضی به عقب نشینی شدند. 2 فروند قایق 8 نفره برای انتقال تکاوران و نیروهای مردمی اعزام شده و طبق تخمین ناخداصمدی، حدود 500 تن با قایق به ساحل امن تخلیه شدند. (دریادار امروز) حبیب الله سیاری و افراد دسته اش هم با شنا از خرمشهر بیرون رفتند. زیادی جمعیت استفاده کننده از قایق ها باعث شد یکی از آن ها غرق شود و قایق دیگر هم پس از چندبار رفت و برگشت به ساحل امن، برنگشت. درنتیجه صمدی به لنجی که کنار ساحل بسته بود، متوسل شد و برای جابه جایی تعدادی از مدافعان به جامانده به ساحل شرقی کارون از آن استفاده کرد.

آخرین اقدام ناخداصمدی پیش از ترک خرمشهر تنهامانده، چنین بود: «بی سیم را خرد کردیم، ماشین مان را آتش زدیم و آماده ترک شهر شدیم. من و ناخدا ضربعلیان آخرین نفراتی بودیم که خرمشهر را ترک می کردیم.» (صفحه 245)

نیروهای متجاوز بعثی، روز 7 آبان 1359 پل خرمشهر را منفجر کردند تا نیروهای ایرانی نتوانند از آن عبور کرده و وارد خرمشهر شوند.