تکبیری که سرنوشت سریال کوچک جنگلی را عوض کرد

آنچه خواندید برشی از یک فیلم نیست. صحنه ای است واقعی که در سازمان صدا و سیمای ایران رقم خورده. سه مرد تکبیرگو آقایان حاج کریمخان، فریدزاده و روستا بودند، معاونان محمد هاشمی، رییس وقت سازمان صداوسیما بودند و آن کارگردان هم کسی نیست جز ناصر تقوایی.

مردی که بخش مهمی از عمر گرانبهایش را صرف تحقیق و پژوهش و نگارش فیلمنامه کوچک جنگلی کرد اما در نهایت به دلیل کارشکنی ها و بی مهری ها، عرصه را به آنها که تازه از راه رسیده بودند واگذاشت و رفت. بهروز افخمی کسی بود که به جای ناصرتقوایی سریال کوچک جنگلی را کارگردانی کرد. روایت اکبر معززی نیا که در قامت بازیگر در این پروژه حضور داشت را بخوانید تا رنج انچه بر تقوایی گذشته است را بیشتر درک کنید.

در ایام نوروز، فرصتی دست داد تا بار دیگر فیلمنامه سه جلدی کوچک جنگلی به قلم گیرا و شیوای ناصرتقوایی را بخوانم. فیلمنامه ای که چهل سال پس از نگارش آن، پایش به کتابفروشی ها رسید. کلاس درس مهمی که امروز در دسترس انبوهی از علاقمندان فیلمسازی و فیلمنامه نویسی است. ناصرتقوایی چنان با زبردستی زیر و بم صحنه ها را در کلمات آفریده است که خواندن این متن طولانی، بی شک بیش از دیدن سریال، مخاطب را همراه خواهد کرد.

کلمات چنان تصویر درخشانی از آنچه در ذهن کارگردان است خلق می کنند، که در حقیقت آن که کتاب را می خواند در ذهن خود بخت دیدن تصاویری را دارد که ناصر تقوایی قرار بود خلقشان کند. بیش از همه مایه ی حسرت و اندوه، فاصله طولانی زمان نگارش این فیلمنامه با زمان انتشار آن است.

آنان نمی خواستند و نمی توانستند حضور ناصرتقوایی در سینمای ایران را تحمل کنند از این رو تلاش گسترده ای را در دستور کارشان قرار داده بودند تا این نسل طلایی و ذخیره ی دانایی و فرهنگ را از عرصه حذف کنند. همان سال ها بود که بهرام بیضایی، دیگر کارگردان بزرگ سینمای ایران جمله ای طلایی را درباره ی ناصرتقوایی گفت. او گفته بود: «تقوایی هرگز نورچشمی نبود و خودش هم زدوبند نمی دانست و احترام به سینمای جدی به او اجازه سرهم بندی نمی داد و در نتیجه محبوب پولسازان نبود.»

هر چه هست امروز کتاب مهم کوچک جنگلی در دستس اهالی فرهنگ ایران است؛ به قلم ناصرتقوایی که عمرش دراز باد. درست است که چهل سال میان آفرینش متن و انتشار آن فاصله افتاده اما این کتاب همچنان غنیمت بزرگی است در دست ما. خاری است در چشمان آنها که با تبلیغات مسموم این گونه وانمود می کردند که تقوایی خود مایل به ساخت فیلم نیست.

آنها که خوب را از بد تشخیص نمی دهند. در سلیقه بازاری شان، وسواس برای ارایه ی بهترین شکل جایی ندارد چرا که اصالت در اندیشه شان با فرهنگ نیست، با پول است و سرمایه از این رو فرهنگ مدارانی چون ناصر تقوایی برایشان جذابیتی ندارند. کافی است کتاب کوچک جنگلی را ورق بزنید، شرحی که از چهره، لباس، ویژگی ها و خصوصیات نقش آفرینان ارایه کرده، عمق نگاه تیزبین تقوایی را نشان می دهد. او روی کاغذ همه ی آنچه قرار است به تصویر بدل شود را می ساخت و پس از ساز شدن سمفونی باشکوه کلمات، دوربین را وارد میدان می کرد. کارنامه ی تقوایی، در حوزه داستان، فیلم، فیلم کوتاه و مستند و عکاسی، کارنامه ای است درخشان. حالا با انتشار کتاب کوچک جنگلی، امکان نصیب بردن از بخشی از این درخشانی برای مخاطب ایرانی فراهم شده است. فیلمنامه کوچک جنگلی خواندنی است. کلاس درسی است برای آنها که می خواهند بیاموزند و تکه ای است از دریای بیکران دانش مرد شریف سینمای ایران.

* روزنامه نگار

223223