بهروز شعیبی: نمی توانیم کنشگری زنان را نادیده بگیریم

مهسا بهادری: بخش های زیبای زندگی را باید به یاد آوریم گاه با بوی نان تازه، هندوانه قاچ خورده، حوض خانه مادربزرگ، برگ های یک گل، بودن کنار همسر دیدن پدر و مادر و غذا خوردن با دوستان و گاه با یک آغوش، آغوشی که همیشه به روی ما باز است.

در میان این زیبایی ها زنانی هستند که وجودشان رنگ زندگیست، زنانی که تاثیرگذارند و وجودشان کتمان ناپذیر در توضیح بیشتر بهروز شعیبی زنان را این گونه وصف می کند: بخش کیفی جامعه ما در دستان خانم هاست و از بدو تولد ما همیشه با یک زن همراه هستیم تا لحظه آخر و لحظه ای دچار خلا می شویم که زنی در کنار ما نیست. هرچقدر بخواهیم این رابطه را سرنگون کنیم عشق جای خودش را به خشم می دهد. مردان و زنان نباید در جامعه جایگاه خانم ها را نادیده بگیرند.

در آثار بهروز شعیبی زنان نه تنها جایگاه منفعلانه و توهین آمیز ندارند، بلکه همواره تاثیرگذارند، کنشگرند و نقش دارند. مثال های زیادی برای اثبات این امر وجود دارد، بدون قرار قبلی، روز بلوا، دارکوب، دهلیز و… نمونه هایی از آثار شعیبی هستند که انسان ها را با ک اما انسانی آن ها نشان می دهد نه جنسیتشان.

به بهانه اکران فیلم سینمایی آغوش باز در خانه رسانه به گفت وگو با بهروز شعیبی کارگردان این اثر پرداختیم که در ادامه می خوانید.

مبارزه تا مرز پیروزی برای عشق و زندگی فکر میکنید تعریف درستی از«آغوش باز» باشد؟

من خودم همیشه فکر می کنم به لحاظ مفهومی و محتوایی، روابط انسانی و درک متقابل از وضعیت هم یکی از کارهایی است که اگر ما به آن برسیم می توانیم دنیا را برای خودمان و دیگران به جای بهتری تبدیل کنیم. شما می گویید «مبارزه» اما من می خواهم بگویم «مراقبت». فکر می کنم روابط و در صدر آن ها عشق میان انسان ها بیشتراز هرچیزی نیاز به مراقبت دارد و نمی شود عشق را رها کنیم تا خودش به قوت قبل باقی بماند. ما باید حواسمان به خودمان باشد تا روابط عاطفی در زندگی هایمان پابرجا بماند. نکته ای که برای من اهمیت دارد این است که تنها راه نجات را عشق می دانم و اگر عشق وعلاقه در زندگی هایمان باشد قطعا خیلی چیزها هم برایمان تسکین می شود و هم صبرمان برای خیلی از مشکلات بیشتر می شود.

کارشناسان همواره معتقدند که آثار شما فارغ از کیفیتشان، از خلوص نیت و صداقت برخورداند. شما هیچ گاه اهل ریا نبودید و به عقایدتان و اخلاق پایبند بودید، رعایت اخلاق در فیلم ساز تا چه میزان در اثر او نمود پیدا می کند و برای جامعه نمایان می شود؟

این لطف شماست درباره من و خیلی نمی توانم درباره خودم فکر کنم و یا حرف بزنم، اما مطمینم که ما نمی توانیم چیزی بسازیم که خودمان نفهمیده باشیم، نمی گویم حتما باید تجربه کرده باشیم اما باید فهمیده باشیم و شاید سختی کار سینما به همین دلیل است. من فیلمی می توانم بسازم که خودم ازآن درکی داشته باشم واگر این طور نباشد قطعا بخش هایی از آن در خروجی نهایی خود را نشان می دهد. همیشه اساس کارم بر این بوده است که قصه ای را که می فهمم با تمام خوبی ها و بدی هایش کار کنم چون به تجربیاتم برمی گردد؛ یعنی برای این که صرفا می خواهم فیلمی بسازم قصه ها را هدر نمی دهم. هرکدام از ما ممکن است با توجه به مجموع شرایطی که تجربه کرده ایم و سلیقه و بینشی که داریم برای یک نوع سینما آمادگی داشته باشیم. اصولا فیلم سازی این است که فرد برای فضایی که می خواهد کار کند باید از ابزاری که در دست دارد وارد میدان شود وگرنه ممکن است لطمه ای به فیلم زده شود در نتیجه برای قصه ها و طرح ها فکر می کنم باید آن چه را که درک کرده ام و دوست دارم به بیننده منتقل کنم.

شما چه در آثاری که ایفای نقش داشته اید و چه در فیلم هایی که ساخته اید ما با مفهوم عشق مواجهیم این مفهوم تا چه میزان برای شما شفاف سازی شده است و فکر می کنید چه قدر توانسته اید مفهوم ساده تری از آن را ارایه دهید؟

اصولا وقتی فیلم می سازم به دنبال مفهوم عجیبی نیستم و اولین چیزی که برایم اهمیت دارد این است که قصه بگویم و همان طور که عرض کردم ممکن است در این قصه ، دغدغه های خودم یا نویسنده و یا دغدغه های روز جامعه وجود داشته باشد که برگرفته از کمبودها یا التهابات فرهنگی و اجتماعی است، به همین دلیل در نهایت در همه کارهایی که انجام می دهم تلاش اولیه ام برای تعریف سالم و ساده یک قصه است. نکته بعد این است که در قالب قصه درست به مفهوم کلید واژه ای که از طریق دغدغه آن روزگار به سراغمان آمده بپردازیم. من سعی می کنم کار خود را مدام به لحاظ محتوایی آنالیز نکنم البته منظور به لحاظ فنی نیست، چون کار ما در وهله اول قصه گویی است و هر چه قصه گویی بهتر باشد مفاهیم بهتر جا می افتند.

باتوجه به این که شما در چند ژانر مختلف فیلم ساخته اید تا چه میزان به تنوع ژانر در سینمای ایران اهمیت می دهید و فکر می کنید که جشنواره فیلم فجر چه قدر می تواند به سلیقه سازی برای مخاطبان در انواع ژانرها کمک کند؟

به نظرم شاید خیلی درست نباشد که بار را به تنهایی به دوش جشنواره بیندازیم. چیزی که مهم است این است که همه ما زمانی که در حال انجام کار تحلیلی روی فیلم ها هستیم نباید تحت تاثیر فضایی که تبلیغات روی فیلم ها به وجود می آورند قرارگیریم و باید سعی کنیم به مخاطب ژانرهای مختلف را بشناسانیم. متاسفانه ما با پرداختن به یکی دو گونه خاص از سینما کاری می کنیم که مخاطب در مواجهه با ژانر جدید یا آن را متوجه نشود یا فکر کند ژانر درست فقط همان است، در صورتی که در همه دنیا حتی در سریال سازی در ژانرهای مختلف کار ساخته می شود؛ پس در نتیجه باید در معرفی فیلم ها چه سینماگران و چه کسانی که کار اصلیشان تحلیل فیلم سینمایی است باید به نوعی جنس های مختلف فیلم را برای مخاطب جا بیندازند.

در فیلم جدیدتان نسبت به آثار قبلی، ساختارشکنی انجام داده اید و فیلمتان فضای کمدی دارد، نگران نبودید که این جداشدن از فضای خودتان ریسک بزرگی محسوب شود و به ذایقه مخاطبان همیشگیتان خوش نیاید؟

یکی از جذابیت های سینما برای من همین تغییر لحن و کارکردن در گونه های مختلف است به همین دلیل خیر واقعا نگران نبودم و خیلی هم استقبال کردم. کما این که در این چند سال سعی کردم چنین کاری را انجام دهم و بعداز «دهلیز» چیزی مشابه آن را نساختم و «سیانور» و «بدون قرار قبلی» برایم متفاوت بود و همین فیلم«آغوش باز»برای من کار کردن در فضایی متفاوت بود.

نکته ای که در سینمای بهروز شعیبی و خصوصا در فیلم«آغوش باز» دیده می شود این است که برای زنان جایگاه ویژه ای در نظر گرفته شده است. ما معمولا در سینمایمان زنان به شکلی منفعل می بینیم این فیلم چه قدر رویکرد زنانه دارد و چه قدر به میزان تاثیرگذاریشان توجه کرده است؟

واقعیت این است که در «آغوش باز» پرسوناژهای خانم، مهم هستند و کارهای کلیدی را انجام می دهند. این موضوع برای من خیلی مهم است و خوش حالم که شما به آن توجه کرده اید، نه تنها در این فیلم بلکه در خیلی از کارهای قبلیم هم به این موضوع توجه داشتم؛ چون به هرحال به عنوان کسی که فیلم می سازم یا در تالیف کارها مشارکت می کنم به اهمیت حضور خانم ها در جامعه امان و در نوع روابط عاطفی اعتقاد زیادی دارم و فکر می کنم بخش اصلی بدنه جامعه ما را خانم ها تشکیل می دهند و باید هر آن چیزی که می توانیم در پرداختن به قصه هایی که خانم ها در آن کنش گر هستند، به کار ببریم. من اصلا دوست ندارم که وقتی پرسوناژ مرد است، کنش گری زنان را نادیده بگیریم و خیلی هم طرفدار سینمای مردانه و مرد محور نیستم؛ چون خودم فکر می کنم بخش مهمی از اتفاقات زندگیم الهام گرفته شده از خانم هایی است که از کودکی در اطرافم بودند. فکر می کنم بخش ناگزیزی از جامعه ما خانم ها هستند و نمی توان آن ها را نادیده گرفت و وقتی در قالب قصه می آید هم همین اتفاق تکرار می شود. قاعدتا خانم ها مهم ترین بخش بدنه قصه یا درامی هستند که با کلید واژه روابط عاطفی و عشق شکل می گیرد. تمام نکاتی که می گویم دررابطه با قصه است و زمانی که از اهمیت خانم ها حرف می زنم دررابطه با قصه می گویم وگرنه به لحاظ اجتماعی و فرهنگی و… حضور خانم ها تبیین شده است و نمی شود آن را نادیده گرفت.

«آغوش باز» را می توان محل کشف و معرفی استعداد حامد کمیلی بدانیم و آیا چنین هدفی داشتید یا بعد از نوشتن فیلم نامه او را به عنوان بهترین گزینه درنظر گرفتید؟

از صمیم قلب می گویم خوش بختانه همیشه دوستانی که باهم فیلم های مختلف کار کرده ایم مثل آقای مهدی هاشمی، گلاره، محسن کیایی وقتی پروژه ای داریم و یا باهم صحبت می کنیم به من لطف فراوانی دارند. با همه این عزیزان بیش از یک هم کاری داشتیم. همیشه سعی می کنم از ابعاد توانایی افراد برآورد داشته باشم و به همین دلیل می دانستم که مثلا حامد به عنوان بازیگر پرتلاش و آقای هاشمی هم که استاد من است و هر بار که با او کار میکنم بیشتر ازاو می آموزم و هم چنین محسن می توانند بسیار توان مند ظاهر شوند. حامد برای این که بتواند خوانندگی کند تمرین موسیقی داشت. الحق که مسعود سخاوت دوست هم دراین کار بسیار تلاش کرد، او از قبل فیلم برداری مشغول این پروژه بود تا شب جشنواره و با این که کارهای دیگری هم آهنگسازی می کرد، اما می توانم به صراحت بگویم که یک سال تمام روی آهنگسازی این پروژه کار کرد. ترکیب حضور حامد کمیلی و روزبه بمانی که دوست عزیز من و یکی از بهترین شاعران هم دوره ماست، ترکیب مطبوعی بود و من از این نتیجه بسیار خوش حالم.

245245