انحلال پ ک ک و آینده مبهم کردها در ترکیه

سال 1978 میلادی عبدالله اوجالان که یک دانشجو بود متاثر از فضا و شرایط حاکم در مسائل منطقه ای و بین اللملی حزب کارگران کردستان ترکیه را با هدف تشکیل کردستان بزرگ تاسیس کرد و بعد از یکی دو سال این حزب سیاسی تغییر روش داده و روی به فعالیت های چریکی و نظامی آورد و از آن روز تاکنون جنگ و درگیری مستمری با دولت ترکیه داشته است.

عبدالله اوجالان که در میان اعضای حزب پ ک ک به سروک آپو مشهور شد بعد از روی آوردن به فعالیت های چریکی و نظامی تلاش داشت تا دولت ترکیه را وادار به پذیرش خواسته های کردها کند که البته خود در سال 1999 دستگیر شد و به اعدام محکوم شده و سپس با رای حبس ابد مواجه شده و از آن زمان تاکنون در آمرلی در حبس خانگی به سر می برد.

هر چند که در طول سالهای بعد از دستگیری عبدالله اوجالان تلاش های زیادی در راستای صلح و آشتی در ترکیه صورت گرفت ولی همه این تلاش ها به نتیجه نرسید و در نهایت بعد از نزدیک به پنج دهه بالاخره عبدالله اوجالان دربند با انتشار بیانیه ای تاریخی درخواست انحلال حزب پ ک ک را صادر کرد و این حزب نیز بعد از گذشت کمتر از دو ماه از بیانیه و درخواست اوجالان در کنگره دوازدهم خود این مهم را اجرایی کرد.

بر اساس بیانیه رسمی منتشر شده از سوی پ ک ک در خصوص برگزاری کنگره دوازدهم آمده است: «این تصمیم در پاسخ به فراخوان تاریخی عبدالله اوجالان رهبر در بند پ ک ک در تاریخ ۲۷ فوریه مبنی بر عبور از مبارزه مسلحانه و حرکت به سمت جامعه ای دموکراتیک و صلح آمیز اتخاذ شده است».

همچنین در بخش هایی از بیانیه به انتقال سازمان به دوران جدیدی با محوریت «سیاست دموکراتیک و جامعه محور» اشاره شده و آمده است: «تصمیم انحلال PKK و پایان مبارزه مسلحانه گامی برای ورود به دوره ای است که در آن مردم کرد بتوانند به شکل دموکراتیک فرهنگی و مدنی در مسیر ساخت جامعه ای آزاد برابر و مبتنی بر مشارکت فعال حرکت کنند».

در پایان این بیانیه آمده است: «مبارزه مان در قالب ساختار جدیدی به مسیر خود ادامه خواهد داد؛ با تکیه بر سیاست های دموکراتیک سازمان دهی اجتماعی و پرهیز از خشونت تا آینده ای برابر آزاد و عاری از جنگ برای مردم کرد و دیگر ملت های منطقه ساخته شود».

هر چند که هم در بیانیه اوجالان و هم در بیانیه پ ک ک به صورت شفاف درخصوص عبور این حزب از اقدام نظامی به فضای دمکراتیک پرهیز از خشونت و مشارکت اجتماعی به عنوان اصل های جدیدی پیش رو تاکید شده ولی پرسش جدی ناظران و کارشناسان به چگونگی اجرایی کردن این پروسه جدید در کشور ترکیه است.

همزمان با فعالیت های پ ک ک در طول پنج دهه اخیر احزاب متعددی با هویت کردی در کشور ترکیه شکل گرفته و حتی اعضای آنها به عنوان نماینده مردم راهی پارلمان شده و حتی مسئولیت شهرداری شهرهای مختلف را نیز برعهده گرفته اند که حاکمیت ترکیه این گونه اقدامات را نیز برنتافته و امروز شمار زیادی از اعضای این حزب ها در زندان به سر می برند که نمونه آشکار آنها صلاح الدین دمیرتاش سیاستمدار کرد و نماینده سابق مجلس است که سالها بنا به دلایل غیرشفاف زندانی شده است.

سوال اصلی اینجاست که حاکمیت ترکیه که حتی تحمل احزاب کرد داخل چارچوب قانونی در کشور را نداشته و از سال 2016 تاکنون علاوه بر دمیرتاش هزاران کرد دیگر را نیز زندانی کرده است چگونه اعضای پ ک ک را در ساختار سیاسی این کشور تحمل خواهد کرد؟

در کنار این مهم باید پرسش دیگری را نیز در خصوص آینده مبهم فعالیت های سیاسی اعضای پ ک ک در ترکیه مطرح کرد که این حزب بعد از نزدیک به 50 هزار کشته در جنگ های مستقیم با ارتش ترکیه با بازماندگان و اعضای خانواده های آنها چگونه برخورد خواهد کرد؟

مسئله مهم دیگر پیش روی انحلال پ ک ک مسئله کردهای سوریه است بر کسی پوشیده نیست که جریان های کردی سوریه به ویژه از زمان بحران داعش در این کشور متاثر از پ ک ک تشکیل شده و بخش زیادی از ساختار آنها وابسته به این حزب است و سوال این است که آینده این گروه ها با انحلال پ ک ک به کجا کشیده می شود؟ هر چند که مظلوم عبدی از رهبران مطرح و برجسته کردهای سوریه بعد از بیانیه اوجالان رسما اعلام کرده بود که انحلال پ ک ک ربطی به کردهای سوریه ندارد ولی تاثیر و جایگاه پ ک ک در میان کردهای سوریه بر کسی پوشیده نیست و به همین دلیل آینده فعالیت کردهای سوریه و نوع همکاری آنها با پ ک ک در هاله ای از ابهام قرار دارد.

مسئله حملات نظامی زمینی و هوایی ارتش ترکیه بر علیه مواضع پ ک ک حتی بعد از بیانیه اوجالان و مسئله انحلال این حزب نیز همچنان ادامه دارد و پرسش اینجاست که آیا با انحلال این حزب مسئله ورود ترکیه به بخشی از خاک کشور عراق به ویژه مناطق کردنشین این کشور با بهانه مقابله با پ ک ک حل می شود یا خیر و اگر چنین است چرا همچنان حملات ترکیه بر علیه مواضع پ ک ک در همین یکی دو روز اخیر نیز ادامه دارد.

مسئله و چالش جدی دیگری در حوزه کردی در ترکیه نیز به ارتباط و تعامل بین حزب های فعال فعلی و حزب پ ک ک باز می گردد و این پرسش اساسی مطرح است که به عنوان نمونه نوع ارتباط تعامل و همکاری پ ک ک با حزب دمکراتیک خلق ها در آینده سیاسی کردهای ترکیه چگونه خواهد بود و تا چه اندازه از ظرفیت ها و میزان نفوذ پ ک ک در میان مردم برای پیشبرد اهداف دیگر احزاب بهره برداری خواهد شد.

در این میان البته باید در خصوص تحلیل آینده و شرایط کردهای ترکیه مسائل منطقه ای در کشورهای اطراف از جمله ایران عراق و سوریه را نیز مورد توجه جدی قرار داد به گونه ای که هرچند مسئولان اقلیم کردستان عراق هم از بیانیه اوجالان و هم از انحلال رسمی پ ک ک به صورت رسمی استقبال کرده اند ولی به نظر می رسد که به دلیل ارتباط تجاری گسترده کردهای عراق با ترکیه در روزهای آینده باید منتظر تحولات جدی در این زمینه بود.

همچنان که اشاره شد مسئله کردهای سوریه به ویژه بعد از سقوط رژیم بشار اسد هم یکی از مسائل مهم و حیاتی پیرامون مسئله کردها در ترکیه است. در حالی که پ ک ک انحلال رسمی خود را اعلام کرده است ولی رهبران ترکیه در همین مدت زمان نیز بر سرکوب گسترده و شدید کردهای سوریه تاکید کرده و حتی در موارد متعدد مواضح آنها را نیز بمبماران کردند و باید پرسش داشت که آینده ارتباط ترکیه با کردهای سوریه بعد از این اتفاق مهم به کجا کشیده می شود.

مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل داخلی ترکیه از جمله وضعیت کردهای این کشور نیز جالب توجه خواهد بود و در این زمینه اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه با استقبال از فراخوان عبدالله اوجالان برای کنار گذاشتن سلاح این تصمیم را گامی مهم در جهت نفی خشونت دانست و تصریح کرد که «جمهوری اسلامی ایران از هر روندی که موجب توقف تروریسم و تقویت امنیت در کشور همسایه ترکیه شود استقبال می کند و امیدوار است که این تحول در سطح منطقه نیز آثار مثبت به همراه داشته باشد.

واکنش ها به انحلال پ ک ک از سوی مجامع منطقه ای و بین المللی با استقبال زیادی مواجه شده است و شخصیت های سیاسی و سران کشورهای مختلف از این اقدام حمایت کرده اند ولی همچنان که اشاره شد آینده این حزب و نحوه ورود وی به فضای اجتماعی و سیاسی در ترکیه و همچنین برخورد حاکمیت و دولت این کشور در روزهای آینده همچنان مبهم و نامشخص است.