چطوری مهریه رو اجرا بزارم؟

اجرا گذاشتن مهریه مسیری قانونی است که زوجه برای دریافت حق شرعی و قانونی خود طی می کند. این فرآیند، بسته به شرایط پرونده و نوع مهریه، می تواند از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا دادگاه خانواده پیگیری شود. انتخاب هر یک از این مسیرها مزایا و چالش های خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی دقیق از مراحل و مدارک لازم است. زنی که قصد مطالبه مهریه خود را دارد، با درک کامل این مسیرها می تواند با اطمینان خاطر بیشتری قدم بردارد و حقوق خود را پیگیری کند.

زمانی که زنی در کشاکش زندگی مشترک یا هنگام تصمیم به جدایی، به فکر مطالبه مهریه خود می افتد، گویی قدم در راهی می گذارد که پیش رویش ابهامات و پرسش های فراوانی قرار دارد. این حق، که در سند ازدواج به ثبت رسیده است، پشتوانه ای مهم برای او محسوب می شود. اما چگونه می توان این حق را به مرحله اجرا درآورد؟ چه مراحلی باید طی شود و چه مدارکی نیاز است؟ هزینه ها چگونه محاسبه می شوند و چقدر زمان می برد تا به نتیجه رسید؟ این پرسش ها، دغدغه های اصلی بسیاری از زنانی است که در این موقعیت قرار می گیرند و به دنبال راهنمایی جامع و قابل اعتماد هستند.

در این مسیر، درک مفاهیم حقوقی مرتبط با مهریه، انواع آن و شرایط قانونی مطالبه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زوجه باید بداند که آیا مهریه اش «عندالمطالبه» است یا «عندالاستطاعه»، و تفاوت این دو در نحوه پیگیری چگونه است. همچنین، آشنایی با دو مسیر اصلی قانونی برای مطالبه مهریه، یعنی مراجعه به اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، و درک مزایا و معایب هر یک، به او کمک می کند تا بهترین تصمیم را برای شرایط خاص خود بگیرد. این انتخاب آگاهانه می تواند تأثیر بسزایی در سرعت، هزینه و نتیجه نهایی پرونده داشته باشد.

مهریه چیست و چه انواعی دارد؟

مهریه، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد، یک حق شرعی و قانونی برای زن محسوب می شود و به محض وقوع عقد، زن مالک آن می گردد. ماهیت مهریه به گونه ای است که حتی در صورت جدایی، زن همچنان می تواند آن را مطالبه کند، مگر اینکه به دلایلی مانند بخشش، این حق از او ساقط شده باشد. مهریه نشانه ای از احترام به جایگاه زن و تضمینی برای پایداری زندگی مشترک است، هرچند که در شرایط بحرانی، به عنوان یک پشتوانه مالی برای زن مطرح می شود.

تعریف قانونی و شرعی مهریه

از منظر شرع مقدس اسلام و قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه یک دین است که بر ذمه مرد قرار می گیرد. این بدان معناست که مرد مکلف به پرداخت آن است و زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. در سند رسمی ازدواج، مهریه به عنوان یک تعهد مالی از سوی زوج ثبت می شود و این سند، خود به منزله یک سند لازم الاجرا تلقی می گردد.

انواع مهریه و نحوه مطالبه هر کدام

مهریه انواع مختلفی دارد که نحوه مطالبه آن ها متفاوت است. آشنایی با این دسته بندی برای زنانی که قصد اجرا گذاشتن مهریه خود را دارند، بسیار حیاتی است.

مهریه عندالمطالبه

این نوع مهریه، همان طور که از نامش پیداست، هر زمان که زن آن را مطالبه کند، قابل پرداخت است. برای مطالبه مهریه عندالمطالبه، زن نیازی به اثبات توانایی مالی مرد ندارد و صرف درخواست او کافی است. اکثریت مهریه ها در ایران از نوع عندالمطالبه هستند و این نوع، مسیر اجرایی نسبتاً ساده تری دارد.

مهریه عندالاستطاعه

در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. این یعنی زن باید در دادگاه اثبات کند که همسرش توانایی پرداخت مهریه را دارد. این فرآیند می تواند پیچیده تر و زمان برتر باشد، چرا که جمع آوری مدارک و ارائه شواهد برای اثبات تمکن مالی زوج، مسئولیت زوجه است. در این شرایط، جستجو و شناسایی اموال و دارایی های مرد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

اگرچه مهریه عندالتسلیم نیز وجود دارد که به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد و به معنای تحویل فوری مهریه پس از عقد است.

شرایط صحت مهریه از نظر قانونی

برای اینکه مهریه از نظر قانونی صحیح و قابل مطالبه باشد، باید شرایطی را دارا باشد. این شرایط شامل موارد زیر است:

1. مالیت داشتن: مهریه باید دارای ارزش مالی و قابل خرید و فروش باشد.
2. مشخص و معین بودن: میزان و جنس مهریه باید کاملاً مشخص باشد، مانند تعداد مشخصی سکه، مبلغ معین پول، یا دانگ معینی از ملک.
3. مشروع بودن: مهریه نباید از مواردی باشد که شرعاً یا قانوناً ممنوع است.
4. ملک زوجه بودن: مهریه باید مالی باشد که امکان تملک آن توسط زوجه وجود داشته باشد.

مهریه در عقد موقت (صیغه)

نکته ای مهم در مورد مهریه، تفاوت آن در عقد دائم و موقت است. در عقد موقت (صیغه)، مهریه قابل مطالبه از طریق اداره ثبت نیست و زن فقط می تواند از طریق دادگاه خانواده برای مطالبه آن اقدام کند. همچنین، در عقد موقت، عدم تعیین مهریه یا عدم پرداخت آن در زمان مشخص، می تواند به ابطال عقد منجر شود.

شرایط ضروری برای اجرا گذاشتن مهریه

مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه، همانند هر اقدام حقوقی دیگری، مستلزم رعایت شرایطی است که بدون آنها، فرآیند مطالبه با مشکل روبرو خواهد شد. زوجه باید اطمینان حاصل کند که تمامی این شرایط برای پرونده او فراهم است.

ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج

مهم ترین شرط برای مطالبه مهریه، ثبت رسمی آن در سند ازدواج است. سند ازدواج یک سند رسمی و لازم الاجرا محسوب می شود و وجود مهریه در آن، به زن این امکان را می دهد که از طریق مراجع قانونی برای دریافت آن اقدام کند. در صورت عدم وجود سند رسمی، اثبات مهریه می تواند بسیار دشوار و پیچیده شود.

دائمی بودن عقد

همان طور که پیشتر اشاره شد، عقد باید از نوع دائم باشد تا امکان مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت فراهم شود. در عقد موقت، تنها راه پیگیری مهریه، مراجعه به دادگاه است.

مهریه حال باشد

منظور از مهریه حال باشد از لحاظ حقوقی این است که در سند ازدواج، زمان خاصی برای پرداخت مهریه تعیین نشده باشد یا اگر هم زمانی تعیین شده، آن زمان فرا رسیده باشد. به عبارت دیگر، مهریه نباید مؤجل (دارای زمان پرداخت مشخص در آینده) باشد، مگر اینکه آن زمان سپری شده باشد. مهریه حال، به زن اجازه می دهد که در هر زمان و بدون قید و شرط، آن را مطالبه کند.

مهریه در دوران باکرگی و قبل از نزدیکی

در صورتی که طلاق در دوران عقد و پیش از وقوع نزدیکی (باکره بودن زن) اتفاق بیفتد، زن تنها مستحق دریافت نصف مهریه تعیین شده است. اما اگر مرد قبل از نزدیکی فوت کند، زن مستحق دریافت تمام مهریه است. این یکی از نکات ظریف حقوقی است که آگاهی از آن می تواند در تصمیم گیری ها تأثیرگذار باشد.

بررسی وضعیت بخشش یا بذل مهریه

گاهی اوقات، زن بنا به دلایلی، بخشی یا تمام مهریه خود را می بخشد یا بذل می کند. این بخشش یا بذل می تواند به صورت «ابراء» یا «هبه» باشد. در «ابراء»، زن به طور قطعی و غیرقابل بازگشت، مهریه خود را می بخشد و دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. اما در «هبه»، زن این حق را دارد که در شرایطی (مگر اینکه شرط عدم رجوع شده باشد)، از هبه خود رجوع کرده و مهریه را مجدداً مطالبه کند. بررسی دقیق نوع بخشش، برای تصمیم گیری در مورد امکان مطالبه مهریه باقی مانده، ضروری است.

بسیاری از زنان، بدون آگاهی از تفاوت میان ابراء و هبه، اقدام به بخشش مهریه می کنند. این اقدام می تواند در آینده، حقوق قانونی آن ها را به طور دائم تحت تأثیر قرار دهد.

مدارک لازم برای مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه

برای شروع فرآیند مطالبه مهریه، آماده سازی و ارائه مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. ناقص بودن مدارک می تواند روند پیگیری را به تأخیر بیندازد یا حتی متوقف کند. زوجه باید با دقت تمامی مدارک مورد نیاز را جمع آوری کند.

مدارک هویتی زوجه

اولین گام، تهیه مدارک هویتی کامل زوجه است. این مدارک شامل:

• اصل و کپی شناسنامه
• اصل و کپی کارت ملی

می شود که برای احراز هویت و ثبت درخواست ضروری هستند.

اصل سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن

سند ازدواج، قلب تپنده پرونده مطالبه مهریه است. اصل این سند یا رونوشت رسمی و معتبر آن، مدرک اصلی و لازم الاجرا محسوب می شود. بدون این سند، اثبات وجود مهریه و میزان آن به شدت دشوار خواهد بود. اگر اصل سند در دسترس نیست، باید از دفترخانه محل وقوع عقد، رونوشت رسمی آن را تهیه کرد.

ثبت نام در سامانه ثنا

در حال حاضر، تمامی ابلاغیه ها و مکاتبات قضایی از طریق سامانه ثنا انجام می شود. بنابراین، ثبت نام در این سامانه و دریافت کد کاربری، برای زنانی که قصد پیگیری مهریه از طریق دادگاه یا اجرای ثبت را دارند، الزامی است. این اقدام کمک می کند تا از مراحل پرونده مطلع شوند و هیچ ابلاغیه ای را از دست ندهند.

مدارک اثبات اموال زوج (در صورت اطلاع زوجه)

چنانچه زوجه از وجود اموال و دارایی های خاصی به نام همسرش مطلع است، ارائه مدارک و مستندات مربوط به آن ها می تواند سرعت توقیف اموال را به شدت افزایش دهد و فرآیند را تسهیل کند. این مدارک می تواند شامل:

• کپی سند ملک (مسکونی، تجاری، زمین)
• پلاک خودرو
• اطلاعات حساب بانکی (شماره حساب، نام بانک)
• مشخصات شرکت یا سهام در بورس
• هرگونه مدرک دال بر دارایی دیگر

باشد. این اطلاعات برای استعلام و توقیف اموال در مراحل بعدی بسیار کاربردی خواهند بود.

چک لیست جامع مدارک

برای اطمینان از کامل بودن مدارک، می توان از یک چک لیست استفاده کرد:

1. شناسنامه و کارت ملی زوجه
2. سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن
3. گواهی ثبت نام در سامانه ثنا
4. مدارک مربوط به اموال زوج (در صورت موجود بودن)
5. وکالت نامه (در صورت مراجعه وکیل)

مسیرهای قانونی اجرا گذاشتن مهریه: ثبت یا دادگاه؟

یکی از مهم ترین تصمیماتی که زنی در مسیر مطالبه مهریه خود با آن روبروست، انتخاب بین دو مسیر اصلی قانونی است: اداره اجرای ثبت اسناد و املاک یا دادگاه خانواده. هر کدام از این مسیرها ویژگی ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که باید با توجه به شرایط فردی و نوع مهریه، بهترین گزینه را انتخاب کرد.

مسیر اول: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد و املاک

این روش برای زنانی که مهریه آن ها عندالمطالبه است و اطلاعاتی از اموال همسرشان دارند، می تواند گزینه ای سریع تر و کم هزینه تر باشد.

مزایا و دلایل برتری این روش:

• سرعت بیشتر در توقیف: فرآیند توقیف اموال از طریق اجرای ثبت، معمولاً سریع تر از دادگاه انجام می شود.
• هزینه کمتر در ابتدا: هزینه های اولیه این روش به مراتب کمتر از هزینه دادرسی در دادگاه است. نیم عشر اجرایی فقط پس از وصول مهریه دریافت می شود.
• عدم نیاز به دادخواست اولیه: برخلاف دادگاه، نیاز به تنظیم دادخواست پیچیده نیست.

معایب و محدودیت ها:

• عدم امکان جلب: اجرای ثبت امکان صدور حکم جلب برای مرد را ندارد و فقط به توقیف اموال محدود می شود.
• عدم رسیدگی به اعسار و تقسیط: اجرای ثبت به دعوای اعسار (ناتوانی مالی) مرد رسیدگی نمی کند و مرد برای تقسیط مهریه مجبور به مراجعه به دادگاه است.
• فقط برای مهریه عندالمطالبه: مهریه عندالاستطاعه از طریق ثبت قابل پیگیری نیست.
• نیاز به مراجعه به دفترخانه محل عقد: شروع فرآیند باید از همان دفترخانه ای باشد که عقد در آنجا ثبت شده است.

مراحل گام به گام اجرا از طریق ثبت:

1. درخواست اجراییه از دفترخانه ازدواج: زوجه یا وکیل او، با در دست داشتن اصل سند ازدواج و مدارک هویتی، به دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای مهریه را می کند.
2. مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک: پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، باید با اجراییه و سایر مدارک به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل مراجعه کرد. در این مرحله، پرونده اجرایی تشکیل شده و شماره بایگانی دریافت می شود.
3. درخواست استعلام و توقیف اموال زوج: زوجه می تواند درخواست استعلام از بانک مرکزی، اداره راهور (برای خودرو)، اداره ثبت اسناد (برای املاک) و سایر مراجع مربوطه را برای شناسایی اموال زوج ارائه دهد. در صورت شناسایی اموال، بلافاصله درخواست توقیف آن ها داده می شود.
4. درخواست ممنوع الخروجی: در صورت نیاز و وجود شرایط قانونی، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را نیز از طریق اجرای ثبت ارائه دهد. این اقدام می تواند اهرم فشاری برای پرداخت مهریه باشد.
5. ابلاغ اجراییه و مهلت 10 روزه به زوج: پس از تشکیل پرونده و درخواست های اولیه، اجراییه به زوج ابلاغ می شود و او 10 روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند یا ترتیبات قانونی را انجام دهد.
6. پیگیری مراحل مزایده و فروش اموال توقیفی: اگر زوج در مهلت مقرر اقدام به پرداخت نکند و اموالی توقیف شده باشد، فرآیند کارشناسی و مزایده اموال آغاز می شود تا از محل فروش آن ها، مهریه زوجه وصول گردد.
7. اخذ گواهی عدم مال: اگر با استعلامات انجام شده، هیچ مالی از زوج یافت نشود، زوجه می تواند گواهی عدم مال را از اجرای ثبت دریافت کند. این گواهی به او اجازه می دهد تا برای ادامه پیگیری مهریه به دادگاه مراجعه کند.

نکات کاربردی: سرعت عمل در این مرحله بسیار مهم است. هر چه سریع تر اقدام شود، احتمال جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج بیشتر خواهد بود. در این مسیر، همکاری با یک وکیل متخصص می تواند به طور چشمگیری سرعت و کارایی فرآیند را افزایش دهد.

مسیر دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

این روش، به ویژه برای مهریه های عندالاستطاعه یا زمانی که زوجه اطلاعاتی از اموال همسرش ندارد، یا به دنبال صدور حکم جلب است، مناسب تر خواهد بود.

مزایا و دلایل انتخاب این روش:

• امکان صدور حکم جلب: دادگاه می تواند در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم اثبات اعسار، حکم جلب زوج را صادر کند.
• رسیدگی به دعوای اعسار و تقسیط: دادگاه صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار زوج و تعیین تکلیف تقسیط مهریه را دارد.
• امکان مطالبه مهریه عندالاستطاعه: این تنها راه برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه است.
• عدم محدودیت محل اقامه دعوی: زوجه می تواند در محل اقامت خود یا محل اقامت زوج دادخواست را ثبت کند.

معایب و چالش ها:

• هزینه دادرسی اولیه بالاتر: هزینه های اولیه دادرسی در دادگاه، به ویژه برای مهریه های با مبلغ بالا، می تواند قابل توجه باشد (حدود 3.5% از مهریه تا سقف مشخص).
• روند رسیدگی طولانی تر: فرآیند رسیدگی در دادگاه معمولاً زمان برتر از اجرای ثبت است و ممکن است شامل مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز باشد.
• پیچیدگی های حقوقی: این مسیر نیاز به آشنایی بیشتری با اصطلاحات و فرآیندهای حقوقی دارد.
• احتمال بالای تقسیط مهریه: در صورت اثبات اعسار زوج، احتمال تقسیط مهریه بسیار زیاد است.

مراحل گام به گام اجرا از طریق دادگاه:

1. ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: همانند مسیر ثبت، ثبت نام در سامانه ثنا الزامی است. سپس باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت کرد.
2. ثبت دادخواست مطالبه مهریه: دادخواست مطالبه مهریه باید به دقت تنظیم شود. خواسته (میزان مهریه)، دلایل و مستندات (مانند سند ازدواج) و شرح ماجرا باید به طور کامل ذکر شود.
3. درخواست قرار تأمین خواسته: برای جلوگیری از انتقال و مخفی کردن اموال توسط زوج، زوجه می تواند همزمان با دادخواست اصلی، درخواست صدور قرار تأمین خواسته را نیز ارائه دهد. با این قرار، اموال زوج تا زمان صدور حکم نهایی توقیف می شوند.
4. تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه خانواده: دادگاه جلسه ای را برای رسیدگی به پرونده تشکیل می دهد. در این جلسه، طرفین (زوجه و زوج یا وکلای آن ها) فرصت دفاع و ارائه مستندات خود را دارند.
5. صدور رأی و قطعیت آن: پس از رسیدگی های لازم، دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی ممکن است قابل اعتراض (واخواهی، تجدیدنظر یا فرجام خواهی) باشد و برای اجرا باید قطعیت یابد.
6. درخواست صدور اجراییه از دادگاه و اجرای حکم: پس از قطعیت رأی، زوجه می تواند درخواست صدور اجراییه از دادگاه را بکند. در این مرحله، دستورات اجرایی مانند توقیف اموال، حکم جلب، یا کسر از حقوق زوج صادر و پیگیری می شود.
7. رسیدگی به دادخواست اعسار زوج و تقسیط مهریه: در صورتی که زوج ادعای ناتوانی مالی (اعسار) کند، باید دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه به این دادخواست رسیدگی کرده و در صورت اثبات اعسار، مهریه را تقسیط می کند. اگر زوج اقساط را پرداخت نکند، حکم جلب مجدد صادر خواهد شد.

نکات کاربردی: جمع آوری مدارک و شواهد قوی برای اثبات تمکن مالی زوج (در مهریه عندالاستطاعه) در این مسیر حیاتی است. نقش وکیل متخصص در دادگاه به دلیل پیچیدگی های حقوقی و لزوم دفاع حرفه ای، پررنگ تر از مسیر ثبت است.

جدول مقایسه جامع: تفاوت های کلیدی مسیر ثبت و دادگاه

برای درک بهتر تفاوت های این دو مسیر، می توان به جدول زیر نگاهی انداخت:

ویژگی	مسیر اداره اجرای ثبت	مسیر دادگاه خانواده
سرعت	معمولاً سریع تر (به ویژه در توقیف اموال)	معمولاً طولانی تر (به دلیل مراحل دادرسی و اعتراض)
هزینه اولیه	کمتر (فقط هزینه دفترخانه و نیم عشر پس از وصول)	بالاتر (هزینه دادرسی)
امکان صدور حکم جلب	ندارد	دارد (در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار)
رسیدگی به اعسار و تقسیط	ندارد (زوج باید به دادگاه مراجعه کند)	دارد (رسیدگی و تعیین اقساط)
نوع مهریه قابل مطالبه	فقط عندالمطالبه	عندالمطالبه و عندالاستطاعه
محل مراجعه اولیه	دفترخانه محل وقوع عقد	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پیچیدگی حقوقی	کمتر	بیشتر

عواقب اجرا گذاشتن مهریه

اجرا گذاشتن مهریه، عملی حقوقی است که می تواند عواقب و پیامدهایی هم برای زوج و هم برای زوجه به دنبال داشته باشد. آگاهی از این عواقب، به هر دو طرف کمک می کند تا با دیدی بازتر و آگاهانه تر، تصمیم گیری کنند.

عواقب برای زوج (مرد)

زمانی که زن اقدام به مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه می کند، مرد با مجموعه ای از پیامدهای قانونی روبرو خواهد شد که زندگی او را تحت تأثیر قرار می دهد:

• توقیف انواع اموال و دارایی ها: مهم ترین عواقب، توقیف اموال منقول (مانند خودرو، موجودی حساب های بانکی، سهام، حقوق و مستمری) و غیرمنقول (مانند ملک و زمین) مرد است. این توقیف با هدف تأمین مهریه زن صورت می گیرد.
• ممنوع الخروجی از کشور: یکی دیگر از فشارهای قانونی، ممنوع الخروج شدن مرد از کشور است. این اقدام می تواند تا زمان تعیین تکلیف مهریه یا پرداخت آن، مرد را از سفر به خارج از کشور باز دارد.
• صدور حکم جلب و حبس: در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه (عندالمطالبه) را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند، و یا در صورت تقسیط مهریه، اقساط را نپردازد و اعسار او نیز ثابت نشود، ممکن است حکم جلب و حتی حبس او صادر شود.

اما لازم به ذکر است که تمامی اموال مرد قابل توقیف نیستند. قانون، مواردی را تحت عنوان مستثنیات دین تعریف کرده است که حتی در صورت بدهی، قابل توقیف و فروش نیستند. این موارد شامل:

• منزل مسکونی که متناسب با شأن بدهکار باشد.
• ابزار و وسایل کار که برای کسب درآمد ضروری است.
• کتب و ابزارهای علمی و تحقیقاتی.
• تلفن و موبایل ضروری.
• مقدار مشخصی از اثاثیه منزل که برای زندگی ضروری است.

عواقب برای زوجه (زن)

اگرچه مطالبه مهریه حق قانونی زن است، اما این فرآیند ممکن است برای او نیز چالش هایی را به همراه داشته باشد:

• طولانی شدن فرآیند و فرسایش روحی و مالی: پرونده های مهریه، به ویژه در دادگاه، ممکن است زمان بر باشند. این طولانی شدن می تواند منجر به فرسایش روحی، روانی و حتی مالی زن شود، زیرا او باید برای پیگیری پرونده، وقت و انرژی زیادی صرف کند و گاهی متحمل هزینه هایی نیز شود.
• تنش های خانوادگی و اجتماعی: مطالبه مهریه اغلب با تنش ها و اختلافات شدید خانوادگی و اجتماعی همراه است که می تواند بر روابط زن با خانواده همسر و حتی اطرافیانش تأثیر منفی بگذارد.
• احتمال تقسیط مهریه به دلیل اعسار زوج: در بسیاری از موارد، مرد با ارائه دادخواست اعسار، ناتوانی خود را در پرداخت یکجای مهریه ثابت می کند و دادگاه مهریه را تقسیط می کند. در این صورت، زن باید برای مدت طولانی و به صورت اقساط، مهریه خود را دریافت کند که این موضوع می تواند با انتظارات اولیه او متفاوت باشد.

بهترین روش برای اجرا گذاشتن مهریه

تعیین «بهترین روش» برای اجرا گذاشتن مهریه، یک پاسخ واحد ندارد و کاملاً وابسته به شرایط خاص هر زنی است که قصد مطالبه مهریه خود را دارد. عواملی نظیر وجود اموال به نام زوج، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، فوریت نیاز مالی زوجه، و حتی تمایل به صلح و سازش، همگی در انتخاب مسیر مناسب تأثیرگذار هستند.

برای زنانی که اطلاع دقیق از اموال منقول و غیرمنقول همسر خود دارند (مانند خودرو، ملک، حساب بانکی) و مهریه شان نیز عندالمطالبه است، مسیر اداره اجرای ثبت اسناد و املاک اغلب انتخاب ارجح و کارآمدتری به شمار می رود. سرعت بالای این روش در توقیف اموال، می تواند مانع از انتقال دارایی ها توسط زوج شده و احتمال وصول مهریه را افزایش دهد. در این حالت، هزینه اولیه کمتر و عدم نیاز به مراحل طولانی دادرسی، از دیگر مزایای این مسیر است.

در مقابل، زمانی که زوجه اطلاعات کافی از اموال همسر خود ندارد، یا مهریه اش از نوع عندالاستطاعه است، و یا اینکه تمایل به فشار از طریق حکم جلب دارد، مراجعه به دادگاه خانواده گزینه مناسب تری خواهد بود. دادگاه با در اختیار داشتن ابزارهای قانونی برای استعلام گسترده تر اموال و نیز صدور حکم جلب، می تواند به زوجه در شناسایی و توقیف اموال کمک کند. همچنین، در صورتی که زوج درخواست اعسار دهد، این دادگاه است که به وضعیت مالی او رسیدگی کرده و مهریه را تقسیط می کند. اگرچه این مسیر ممکن است زمان برتر و پرهزینه تر باشد، اما در شرایط پیچیده تر، جامعیت بیشتری در رسیدگی ارائه می دهد.

انتخاب بهترین استراتژی برای مطالبه مهریه، شبیه به نقشه کشی برای یک سفر مهم است. بدون مشورت با یک راهنما یا وکیل متخصص، ممکن است در مسیر اشتباهی قدم گذاشته و با چالش های غیرضروری روبرو شوید.

در نهایت، نمی توان بدون بررسی دقیق شرایط و جزئیات پرونده، یک نسخه واحد برای تمامی زنان پیچید. توصیه اکید این است که قبل از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشاوره حقوقی تخصصی انجام شود. یک وکیل مجرب می تواند با تحلیل وضعیت مالی زوج، نوع مهریه، و سایر شرایط قانونی، بهترین استراتژی را برای رسیدن به نتیجه مطلوب، با کمترین زمان و هزینه، به زوجه پیشنهاد دهد.

هزینه های اجرا گذاشتن مهریه

پیگیری مهریه، همانند سایر فرآیندهای حقوقی، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که بسته به مسیر انتخابی (ثبت یا دادگاه) و شرایط پرونده، متفاوت خواهد بود. آگاهی از این هزینه ها برای زوجه و مدیریت مالی او در طول فرآیند، ضروری است.

هزینه ها از طریق اداره ثبت

در مسیر اجرای ثبت، هزینه های اولیه به مراتب کمتر از دادگاه است. این هزینه ها شامل موارد زیر می شود:

• هزینه دفترخانه: برای صدور اجراییه از دفترخانه ازدواج، مبلغی به عنوان هزینه دفتری دریافت می شود که معمولاً بین پانصد هزار تا دو میلیون تومان متغیر است و بسته به تعداد فرم ها و خدمات ارائه شده تعیین می گردد.
• نیم عشر اجراییه (0.5% از مهریه): این هزینه، برخلاف دادگاه، در ابتدا پرداخت نمی شود. اداره ثبت پس از موفقیت در توقیف اموال و وصول مهریه، معادل نیم عشر (یعنی 5 درصد از مبلغ وصول شده مهریه) را به عنوان هزینه اجرایی دریافت می کند. این بدان معناست که اگر مهریه وصول نشود، این هزینه نیز از زوجه دریافت نمی گردد.

هزینه ها از طریق دادگاه

در مسیر دادگاه خانواده، هزینه های دادرسی معمولاً بیشتر و از ابتدا باید پرداخت شود:

• هزینه دادرسی: این هزینه معادل 3.5% از ارزش مبلغ مهریه (تا سقف مشخصی که توسط قانون تعیین شده است) محاسبه می شود و باید در زمان تقدیم دادخواست پرداخت گردد. این مبلغ می تواند برای مهریه های بالا قابل توجه باشد.
• هزینه کارشناسی: در برخی موارد، برای ارزیابی اموال توقیف شده یا بررسی سایر مسائل مالی، نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری است که هزینه آن بر عهده متقاضی خواهد بود.
• هزینه وکیل: اگر زوجه تصمیم به استفاده از وکیل بگیرد، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود. حق الوکاله بر اساس تعرفه مصوب یا توافق بین وکیل و موکل تعیین می گردد.

دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

برای زنانی که توانایی مالی لازم برای پرداخت هزینه های بالای دادرسی در دادگاه را ندارند، قانونی تحت عنوان «دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی» وجود دارد. زوجه می تواند همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، این دادخواست را نیز ارائه دهد و در صورت اثبات اعسار خود در دادگاه، موقتاً از پرداخت این هزینه ها معاف شود. این امکان به زنانی که از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند، کمک می کند تا حق قانونی خود را پیگیری کنند.

مدت زمان تقریبی اجرا گذاشتن مهریه

یکی از سؤالات رایج و دغدغه های اصلی زنانی که قصد مطالبه مهریه دارند، مدت زمان تقریبی به نتیجه رسیدن این فرآیند است. زمان لازم برای اجرا گذاشتن مهریه به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان یک بازه زمانی دقیق و ثابت برای همه پرونده ها تعیین کرد. با این حال، می توان بر اساس تجربه، تخمین هایی را ارائه داد.

مدت زمان از طریق ثبت

پیگیری مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و املاک، معمولاً سریع تر از مسیر دادگاه است. اگر زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج داشته باشد و اموال نیز به سرعت توقیف شوند، این فرآیند می تواند در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه برسد. معمولاً این زمان از چند ماه تا حدود یک سال متغیر است. سرعت در این مسیر عمدتاً به سرعت عملکرد اداره ثبت، سرعت شناسایی اموال و عدم نیاز به مراحل طولانی قضایی بستگی دارد.

مدت زمان از طریق دادگاه

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، به دلیل وجود مراحل دادرسی، امکان اعتراض به آراء، و رسیدگی به دعوای اعسار زوج، معمولاً طولانی تر است. این مسیر می تواند از 6 ماه تا چند سال به طول بینجامد. پرونده هایی که به مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی می رسند، یا مواردی که نیاز به کارشناسی های متعدد دارند، زمان بیشتری را به خود اختصاص می دهند.

عوامل مؤثر بر کاهش یا افزایش زمان

عوامل متعددی می توانند بر مدت زمان پیگیری مهریه تأثیرگذار باشند:

• همکاری طرفین: در صورتی که زوج و زوجه بر سر پرداخت مهریه به توافق برسند و همکاری کنند، زمان به شدت کاهش می یابد.
• سرعت عمل مراجع قضایی/ثبتی: حجم کاری شعب دادگاه ها و ادارات ثبت، و سرعت رسیدگی آن ها، بر مدت زمان تأثیرگذار است.
• پیچیدگی پرونده: پرونده هایی که شامل اختلافات زیاد، تعدد اموال، یا دعوای اعسار پیچیده هستند، زمان بیشتری نیاز دارند.
• تخصص وکیل: یک وکیل مجرب با آشنایی کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند با پیگیری مستمر و ارائه دقیق مدارک، فرآیند را تسریع کند.
• شناسایی اموال: وجود یا عدم وجود اموال آشکار به نام زوج و سرعت شناسایی آن ها، نقش مهمی در سرعت وصول مهریه دارد.

به طور کلی، می توان گفت که مدت زمان تقریبی برای به اجرا گذاشتن مهریه، بسته به تمامی این عوامل، بین پنج ماه تا یک سال (و حتی بیشتر در موارد پیچیده دادگاهی) می تواند متغیر باشد. زنانی که به دنبال تسریع فرآیند هستند، باید با هوشمندی مسیر خود را انتخاب کرده و از تخصص افراد آگاه در این زمینه بهره ببرند.

سوالات متداول

آیا برای اجرا گذاشتن مهریه حتماً به وکیل نیاز دارم؟

خیر، اجباری برای استفاده از وکیل برای اجرا گذاشتن مهریه وجود ندارد و زوجه می تواند شخصاً مراحل را پیگیری کند. اما با توجه به پیچیدگی های حقوقی، تعدد مراحل اداری و قضایی، و نیاز به آشنایی با قوانین و بخشنامه های به روز، استفاده از خدمات یک وکیل متخصص می تواند به طور چشمگیری سرعت، دقت و شانس موفقیت پرونده را افزایش دهد و از سردرگمی ها و خطاهای احتمالی جلوگیری کند.

اگر قبلاً بخشی از مهریه را بخشیده باشم، می توانم بقیه را مطالبه کنم؟

بله، اگر بخشی از مهریه بخشیده شده باشد و نوع بخشش به گونه ای باشد که قابلیت رجوع را از بین نبرده باشد (مانند ابراء قطعی)، زوجه می تواند مابقی مهریه خود را مطالبه کند. نکته کلیدی در این زمینه، نوع و شرایط بخشش است که در سند یا توافق مربوطه ذکر شده است. مشاوره با یک وکیل برای بررسی دقیق سند بخشش و تعیین امکان مطالبه مابقی مهریه ضروری است.

اگر دفترخانه ازدواج در شهری غیر از محل اقامت من باشد، چطور اقدام کنم؟

اگر قصد دارید مهریه خود را از طریق اداره اجرای ثبت مطالبه کنید، حتماً باید به دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه و درخواست اجراییه را از آنجا ثبت نمایید. اما اگر تصمیم به پیگیری از طریق دادگاه خانواده دارید، می توانید در محل اقامت خود (در هر شهری که هستید) یا محل اقامت زوج، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کنید. بنابراین، در صورت دوری راه، مسیر دادگاه می تواند گزینه مناسب تری باشد.

نحوه محاسبه و پرداخت مهریه سکه چگونه است؟

محاسبه مهریه سکه بر اساس قیمت روز سکه در زمان مطالبه و اجرای حکم انجام می شود. یعنی اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد، ارزش این سکه ها بر اساس نرخ روز سکه محاسبه و به زوج ابلاغ می گردد. پرداخت مهریه می تواند به صورت یکجا، یا در صورت اثبات اعسار زوج، به صورت اقساط ماهانه یا چند ماهه (با پیش پرداخت یا بدون آن) صورت گیرد که این موضوع توسط دادگاه تعیین می شود.

آیا خودروی لیزینگی یا اموال در رهن قابل توقیف هستند؟

بله، خودروی لیزینگی یا اموالی که در رهن بانک یا مؤسسات مالی قرار دارند، در اصولاً قابل توقیف برای مهریه هستند. اما برای اینکه زوجه بتواند از محل فروش این اموال به مهریه خود برسد، ابتدا باید بدهی مربوط به آن (بدهی لیزینگ یا رهن) پرداخت و فک رهن صورت گیرد. در عمل، این فرآیند ممکن است پیچیدگی هایی داشته باشد.

اگر زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد، تکلیف مهریه چیست؟

اگر زوج هیچ مال منقول یا غیرمنقولی به نام خود نداشته باشد و توانایی مالی او نیز برای دادگاه محرز نگردد، دادگاه حکم اعسار او را صادر می کند و مهریه به صورت اقساط (مثلاً یک سکه در سال یا حتی کمتر) تعیین می شود. در این شرایط، حتی اگر مالی وجود نداشته باشد، مهریه از بین نمی رود و همچنان بر ذمه زوج باقی می ماند، اما دریافت آن ممکن است بسیار طولانی شود. در صورت عدم پرداخت اقساط، حکم جلب صادر خواهد شد.

آیا ترک منزل مشترک بر حق مطالبه مهریه تأثیر می گذارد؟

خیر، ترک منزل مشترک از سوی زن، به طور مستقیم بر حق او در مطالبه مهریه تأثیری ندارد. مهریه یک حق مالی است که به محض وقوع عقد، زن مالک آن می شود و مطالبه آن ربطی به زندگی در منزل مشترک یا ترک آن ندارد. البته، ترک منزل می تواند در دیگر دعاوی مانند نفقه یا طلاق تأثیرگذار باشد، اما مستقیماً به مهریه مربوط نیست.

آیا تعیین سقف برای مهریه در سال جاری (مثلاً 1404) اجرایی شده است؟

در حال حاضر (تا زمان نگارش این مقاله)، هیچ قانون یا بخشنامه جدیدی مبنی بر تعیین سقف مشخص برای مهریه در سال جاری (۱۴۰۴) اجرایی نشده است. بحث هایی در مورد تعیین سقف و تغییر قوانین مهریه مطرح شده، اما هنوز به نتیجه قطعی و اجرایی نرسیده است. لذا مهریه کماکان بر اساس توافق طرفین در زمان عقد معتبر است، با این تفاوت که وصول آن در صورت عدم توانایی مالی زوج، ممکن است تقسیط شود و برای بیش از ۱۱۰ سکه، زن باید تمکن مالی مرد را اثبات کند.

نتیجه گیری

مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه، فرآیندی حقوقی و بعضاً پیچیده است که در آن، زن برای رسیدن به حق قانونی خود، مسیر مشخصی را طی می کند. از تعریف انواع مهریه، شرایط لازم برای مطالبه، تا آشنایی با دو مسیر اصلی قانونی (اجرای ثبت و دادگاه خانواده)، تمامی ابعاد این فرآیند مورد بررسی قرار گرفت. درک تفاوت های میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، آگاهی از مدارک مورد نیاز، و شناخت هزینه ها و مدت زمان تقریبی پیگیری، گام های اساسی برای هر زنی است که در این راه قدم برمی دارد.

این مقاله تلاش کرد تا با زبانی شیوا و ملموس، به زنان کمک کند تا از حقوق خود آگاه شوند و با دیدی روشن تر، بهترین تصمیم را برای شرایط خود بگیرند. حق مهریه، پشتوانه ای مهم برای زن است و پیگیری آن نیازمند صبر، آگاهی و گاهی اوقات، حمایت حقوقی متخصصانه است. انتخاب مسیر صحیح، اعم از مراجعه به اداره ثبت برای سرعت بیشتر و هزینه کمتر در صورت وجود اموال، یا دادگاه خانواده برای رسیدگی جامع تر و امکان صدور حکم جلب، نقشی کلیدی در نتیجه نهایی دارد.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و راهنمایی در تمامی مراحل مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه، می توانید با کارشناسان و وکلای متخصص تماس بگیرید و از تجربه آن ها بهره مند شوید.